رفتن به مطلب
انجمن پی سی دی
مهمان مهمان

زندگینامه :فردوســـــــی

پست های پیشنهاد شده

مهمان مهمان

حکیم ??ردوسی در "طبران طوس" در سال 329 هجری به دنیا آمد. پدرش از دهقانان طوس بود و از نظر مادی دارای ثروت و موقعیت قابل توجهی بود. از احوال او در عهد کودکی و جوانی اطلاع درستی در دست نیست ولی مشخص است که در جوانی با درآمدی که از املاک پدرش داشته به کسی محتاج نبوده است؛ اما اندک اندک آن اموال را از دست داده و به تهیدستی گر??تار شده است.

 

 

 

??ردوسی از همان ابتدای کار که به کسب علم و دانش پرداخت، به خواندن داستان هم علاقمند شد و مخصوصاً به تاریخ و اطلاعات مربوط به گذشته ایران عشق می ورزید.

 

 

 

همین علاقه به داستانهای کهن بود که او را به ??کر به نظم در آوردن شاهنامه انداخت.

 

 

 

چنان که از گ??ته خود او در شاهنامه بر می آید، مدتها در جستجوی این کتاب بوده است و پس از یا??تن دستمایه ی اصلیی داستانهای شاهنامه، نزدیک به سی سال از بهترین ایام زندگی خود را وق?? این کار کرد.

 

 

 

او خود می گوبد:

 

 

 

بسی رنج بردم بدین سال سی

 

عجم زنده کردم بدین پارسی

 

پی ا??کندم از نظم کاخی بلند

 

که از باد و باران نیابد گزند

 

بناهای آباد گردد خراب

 

ز باران و از تابش آ??تاب

 

 

 

??ردوسی در سال 370 یا 371 به نظم در آوردن شاهنامه را آغاز کرد و در اوایل این کار هم خود ??ردوسی ثروت و دارایی قابل توجهی داشت و هم بعضی از بزرگان خراسان که به تاریخ باستان ایران علاقه داشتند او را یاری می کردند ولی به مرور زمان و پس از گذشت سالهایی، در حالی که ??ردوسی بیشتر شاهنامه را سروده بود دچار ??قر و تنگدستی شد.

 

 

 

اَلا ای برآورده چرخ بلند

 

چه داری به پیری مرا مستمند

 

چو بودم جوان برترم داشتی

 

به پیری مرا خوار بگذاشتی

 

به جای عنانم عصا داد سال

 

پراکنده شد مال و برگشت حال

 

 

 

بر خلا?? آن چه مشهور است، ??ردوسی سرودن شاهنامه را صر??اً به خاطر علاقه خودش و حتی سالها قبل از آن که سلطان محمود به سلطنت برسد، آغاز کرد؛ اما چون در طی این کار ر??ته ر??ته ثروت و جوانی را از دست داد، به ??کر ا??تاد که آن را به نام پادشاهی بزرگ کند و به گمان اینکه سلطان محمود چنان که باید قدر او را خواهد شناخت، شاهنامه را به نام او کرد و راه غزنین را در پیش گر??ت.

 

 

 

اما سلطان محمود که به مدایح و اشعار ستایش آمیز شاعران بیش از تاریخ و داستانهای پهلوانی علاقه داشت، قدر سخن ??ردوسی را ندانست و او را چنانکه شایسته اش بود تشویق نکرد.

 

 

 

علت این که شاهنامه مورد پسند سلطان محمود واقع نشد، درست معلوم نیست.

 

 

 

عضی گ??ته اند که به سبب بدگوئی حسودان، ??ردوسی نزد محمود به بی دینی متهم شد (در واقع اعتقاد ??ردوسی به شیعه که سلطان محمود آن را قبول نداشت هم به این موضوع اضا??ه شد) و از این رو سلطان به او بی اعتنائی کرد.

 

 

 

ظاهراً بعضی از شاعران دربار سلطان محمود به ??ردوسی حسد می بردند و داستانهای شاهنامه و پهلوانان قدیم ایران را در نظر سلطان محمود پست و ناچیز جلوه داده بودند.

 

 

 

به هر حال سلطان محمود شاهنامه را بی ارزش دانست و از رستم به زشتی یاد کرد و بر ??ردوسی خشمگین شد و گ??ت: که "شاهنامه خود هیچ نیست مگر حدیث رستم، و اندر سپاه من هزار مرد چون رستم هست".

 

 

 

گ??ته اند که ??ردوسی از این بی اعتنائی سلطان محمود بر آش??ت و چندین بیت در هجو سلطان محمود گ??ت و سپس از ترس مجازات او غزنین را ترک کرد و چندی در شهرهائی چون هرات، ری و طبرستان متواری بود و از شهری به شهر دیگر می ر??ت تا آنکه سرانجام در زادگاه خود، طوس درگذشت.

 

 

 

تاریخ و??اتش را بعضی 411 و برخی 416 هجری قمری نوشته اند.

 

 

 

??ردوسی را در شهر طوس، در باغی که متعلق به خودش بود، به خاک سپردند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

در تاریخ آمده است که چند سال بعد، محمود به مناسبتی ??ردوسی را به یاد آورد و از ر??تاری که با آن شاعر آزاده کرده بود پشیمان شد و به ??کر جبران گذشته ا??تاد و ??رمان داد تا ثروت ??راوانی را برای او از غزنین به طوس ب??رستند و از او دلجوئی کنند.

 

 

 

اما چنان که نوشته اند، روزی که هدیه سلطان را از غزنین به طوس می آوردند، جنازه شاعر را از طوس بیرون می بردند.

 

 

 

از ??ردوسی تنها یک دختر به جا مانده بود، زیرا پسرش هم در حیات پدر ??وت کرده بود و گ??ته شده است که دختر ??ردوسی هم این هدیه سلطان محمود را نپذیر??ت و آن را پس ??رستاد.

 

 

 

شاهنامه نه ??قط بزرگ ترین و پر مایه ترین مجموعه شعر است که از عهد سامانی و غزنوی به یادگار مانده است بلکه مهمترین سند عظمت زبان ??ارسی و بارزترین مظهر شکوه و رونق ??رهنگ و تمدن ایران قدیم و خزانه لغت و گنجینه ادبـیات ??ارسی است.

 

 

 

??ردوسی طبعی لطی?? داشته، سخنش از طعنه و هجو و دروغ و تملق خالی بود و تا می توانست ال??اظ ناشایست و کلمات دور از اخلاق بکار نمی برد.

 

 

 

او در وطن دوستی سری پر شور داشت. به داستانهای کهن و به تاریخ و سنن قدیم عشق می ورزید.

 

 

 

 

 

ویژگیهای هنری شاهنامه

 

 

 

 

"شاهنامه"، حا??ظ راستین سنت های ملی و شناسنامه قوم ایرانی است. شاید بی وجود این اثر بزرگ، بسیاری از عناصر مثبت ??رهنگ آبا و اجدادی ما در طو??ان حوادث تاریخی نابود می شد و اثری از آنها به جای نمی ماند.

 

 

 

??ردوسی شاعری معتقد و مومن به ولایت معصومین علیهم *السلام بود و خود را بنده اهل بیت نبی و ستاینده خاک پای وصی می دانست و تاکید می کرد که:

 

 

 

گرت زین بد آید، گناه من است

 

چنین است و آیین و راه من است

 

بر این زادم و هم بر این بگذرم

 

چنان دان که خاک پی حیدرم

 

 

 

??ردوسی با خلق حماسه عظیم خود، برخورد و مواجهه دو ??رهنگ ایران و اسلام را به بهترین روش ممکن عینیت بخشید، با تأمل در شاهنامه و ??هم پیش زمینه ??کری ایرانیان و نوع اندیشه و آداب و رسومشان متوجه می شویم که ایرانیان همچون زمینی مستعد و حاصل خیز آمادگی دریا??ت دانه و بذر آیین الهی جدید را داشته و خود به استقبال این دین توحیدی ر??ته اند.

 

 

 

چنان که در سالهای آغازین ظهور اسلام، در نشر و گسترش و د??اع از احکام و قوانینش به دل و جان کوشیدند.

 

 

 

اهمیت شاهنامه ??قط در جنبه ادبی و شاعرانه آن خلاصه نمی شود و پیش از آن که مجموعه ای از داستانهای منظوم باشد، تبارنامه ای است که بیت بیت و حر?? به حر?? آن ریشه در اعماق آرزوها و خواسته های جمعی، ملتی کهن دارد.

 

 

 

ملتی که در همه ادوار تاریخی، نیکی و روشنایی را ستوده و با بدی و ظلمت ستیز داشته است.

 

 

 

شاهنامه، منظومه م??صلی است که حدوداً از شصت هزار بیت تشکیل شده است و دارای سه دوره اساطیری، پهلوانی، تاریخی است.

 

 

 

??ردوسی بر منابع بازمانده کهن، چنان کاخ ر??یعی از سخن بنیان می نهد که به قول خودش باد و باران نمی تواند گزندی بدان برساند و گذشت سالیان بر آن تأثیری ندارد.

 

 

 

در برخورد با قصه های شاهنامه و دیگر داستانهای اساطیری ??قط به ظاهر داستانها نمی توان بسنده کرد.

 

 

 

زبان قصه های اساطیری، زبانی آکنده از رمز و سمبل است و بی توجهی به معانی رمزی اساطیر، شکوه و غنای آنها را تا حد قصه های معمولی تنزل می دهد.

 

 

 

حکیم ??ردوسی خود توصیه می کند:

 

 

 

تو این را دوغ و ??سانه مدان

 

به یکسان روش در زمانه مدان

 

از او هر چه اندر خورد با خرد

 

دگر بر ره رمز معنی برد

 

 

 

شاهنامه روایت نبرد خوبی و بدی است و پهلوانان، جنگجویان این نبرد دائمی در هستی اند.

 

 

 

جنگ کاوه و ضحاک ظالم، کین خواهی منوچهر از سلم و تور، مرگ سیاوش به دسیسه سودابه و . . . همه حکایت از این نبرد و ستیز دارند.

 

 

 

ت??کر ??ردوسی و اندیشه حاکم بر شاهنامه همیشه مدا??ع خوبی ها در برابر ظلم و تباهی است. ایران که سرزمین آزادگان محسوب می شود همواره مورد آزار و اذیت همسایگانش قرار می گیرد.

 

 

 

زیبایی و شکوه ایران، آن را در معرض مصیبت های گوناگون قرار می دهد و از همین رو پهلوانانش با تمام توان به د??اع از موجودیت این کشور و ارزشهای عمیق انسانی مردمانش بر می خیزند و جان بر سر این کار می نهند.

 

 

 

برخی از پهلوانان شاهنامه نمونه های متعالی انسانی هستند که عمر خویش را به تمامی در خدمت همنوعان خویش گذرانده است.

 

 

 

پهلوانانی همچون ??ریدون، سیاوش، کیخسرو، رستم، گودرز و طوس از این دسته اند.

 

 

 

شخصیت های دیگری نیز همچون ضحاک و سلم و تور وجودشان آکنده از شرارت و بدخویی و ??ساد است.

 

 

 

آنها مأموران اهریمنند و قصد نابودی و ??ساد در امور جهان را دارند.

 

 

 

قهرمانان شاهنامه با مرگ، ستیزی هماره دارند و این ستیز نه روی گردانی از مرگ است و نه پناه بردن به کنج عا??یت، بلکه پهلوان در مواجهه و درگیری با خطرات بزرگ به جنگ مرگ می رود و در حقیقت، زندگی را از آغوش مرگ می دزدد.

 

 

 

اغلب داستانهای شاهنامه بی اعتباری دنیا را به یاد خواننده می آورد و او را به بیداری و درس گر??تن از روزگار می خواند ولی در همین حال آنجا که هنگام سخن عاشقانه می رسد ??ردوسی به سادگی و با شکوه و زیبایی موضوع را می پروراند.

 

 

 

نگاهی به پنج گنج نظامی در مقایسه با شاهنامه، این حقیقت را بر ما نمایان تر می کند. در پنج گنج، شاعر عار?? که ذهنیتی تغزلی و زبانی نرم و خیال انگیز دارد، در وادی حماسه چنان غریق تصویرسازی و توصی??ات تغزلی شده که جای و مقام زبان حماسه را ??راموش کرده است حال آنکه که ??ردوسی حتی در توصی??ات تغزلی در شأن زبان حماسه، از تخیل و تصاویر بهره می گیرد و از ازدحام بیهوده تصاویر در زبان حماسی اش پرهیز می کند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تصویرسازی

 

 

 

تصویرسازی در شعر ??ردوسی جایی بسیار مهم دارد. شاعر با تجسم حوادث و ماجراهای داستان در پیش چشم خواننده او را همراه با خود به متن حوادث می برد، گویی خواننده داستان را بر پرده سینما به تماشا نشسته است.

 

 

 

تصویرسازی و تخیل در اثر ??ردوسی چنان محکم و متناسب است که حتی اغلب توصی??ات طبیعی درباره طلوع، غروب، شب، روز و . . . در شعر او حالت و تصویری حماسی دارد و ظرا??ت و دقت حکیم طوس در چنین نکاتی موجب هماهنگی جزئی ترین امور در شاهنامه با کلیت داستان ها شده است.

 

 

 

چند بیت زیر در توصی?? آ??تاب بیان شده است:

 

 

 

چو خورشید از چرخ گردنده سر

 

برآورد بر سان زرین سپر

 

 

 

***

 

 

 

پدید آمد آن خنجر تابناک

 

به کردار یاقوت شد روی خاک

 

 

 

***

 

 

 

چو زرین سپر برگر??ت آ??تاب

 

سرجنگجویان برآمد ز خواب

 

 

 

و این هم تصویری که شاعر از رسیدن شب دارد:

 

 

 

چو خورشید تابنده شد ناپدید

 

شب تیره بر چرخ لشگر کشید

 

 

 

موسیقی

 

 

 

موسیقی در شعر ??ردوسی از عناصر اصلی شعر محسوب می شود. انتخاب وزن متقارب که هجاهای بلند آن کمتر از هجاهای کوتاه است، موسیقی حماسی شاهنامه را چند برابر می کند.

 

 

 

علاوه بر است??اده از وزن عروضی مناسب، ??ردوسی با به کارگیری قا??یه های محکم و هم حرو??یهای پنهان و آشکار، انواع صنایع ل??ظی تأثیر موسیقایی شعر خود را تا حد ممکن ا??زایش می دهد.

 

 

 

اغراقهای استادانه، تشبیهات حسی و نمایش لحظات طبیعت و زندگی از دیگر مشخصات مهم شعر ??ردوسی است.

 

 

 

برآمد ز هر دو سپه بوق و کوس

 

هوا نیلگون شد، زمین آبنوس

 

چو برق درخشنده از تیره میغ

 

همی آتش ا??روخت از گرز و تیغ

 

هوا گشت سرخ و سیاه و بن??ش

 

ز بس نیزه و گونه گونه در??ش

 

از آواز دیوان و از تیره گرد

 

ز غریدن کوس و اسب نبرد

 

شکا??یده کوه و زمین بر درید

 

بدان گونه پیکار کین کس ندید

 

چکاچاک گرز آمد و تیغ و تیر

 

ز خون یلان دشت گشت آبگیر

 

زمین شد به کردار دریای قیر

 

همه موجش از خنجر و گرز و تیر

 

دمان بادپایان چو کشتی بر آب

 

سوی غرق دارند گ??تی شتاب

 

 

 

 

 

 

 

منبع داستانهای شاهنامه

 

 

 

 

نخستین کتاب نثر ??ارسی که به عنوان یک اثر مستقل عرضه شد، شاهنامه ای منثور بود.

 

 

 

این کتاب به دلیل آن که به دستور و سرمایه "ابومنصور توسی" ??راهم آمد، به "شاهنامه ابومنصوری" شهرت دارد و تاریخ گذشته ایران به حساب می آید.

 

 

 

اصل این کتاب از میان ر??ته و تنها مقدمه آن که حدود پانزده ص??حه می شود در بعضی نسخه های خطی شاهنامه موجود است.

 

 

 

علاوه بر این شاهنامه، یک شاهنامه منثور دیگر به نام شاهنامه ابوالموید بلخی وجود داشته که گویا قبل از شاهنامه ابومنصوری تألی?? یا??ته است، اما چون به کلی از میان ر??ته درباره آن نمی توان اظهارنظر کرد.

 

 

 

پس از این دوره در قرن چهارم شاعری به نام دقیقی کار به نظم در آوردن داستانهای ملی ایران را شروع کرد.

 

 

 

دقیقی زردشتی بود و در جوانی به شاعری پرداخت.

 

 

 

او برخی از امیران چغانی و سامانی را مدح گ??ت و از آنها جوایز گرانبها دریا??ت کرد.

 

 

 

دقیقی ظاهراً به دستور نوح بن منصور سامانی مأموریت یا??ت تا شاهنامه ی ابومنصوری را که به نثر بود به نظم در آورد.

 

 

 

دقیقی، هزار بیت بیشتر از این شاهنامه را نسروده بود و هنوز جوان بود که کشته شد (حدود 367 یا 369 هـ. ق) و بخش عظیمی از داستانهای شاهنامه ناسروده مانده بود.

 

 

 

??ردوسی استاد و هشمهری دقیقی کار ناتمام او را دنبال کرد.

 

 

 

از این رو می توان شاهنامه دقیقی را منبع اصلی ??ردوسی در سرودن شاهنامه دانست.

 

 

 

 

 

بخش های اصلی شاهنامه

 

 

 

 

موضوع این شاهکار جاودان، تاریخ ایران قدیم از آغاز تمدن نژاد ایرانی تا انقراض حکومت ساسانیان به دست اعراب است و کلاً به سه دوره اساطیری، پهلوی و تاریخی تقسیم می شود.

 

 

 

دوره اساطیری

 

 

 

این دوره از عهد کیومرث تا ظهور ??ریدون ادامه دارد. در این عهد از پادشاهانی مانند کیومرث، هوشنگ، تهمورث و جمشید سخن به میان می آید. تمدن ایرانی در این زمان تکوین می یابد. کش?? آتش، جدا کرن آهن از سنگ و رشتن و با??تن و کشاورزی کردن و امثال آن در این دوره صورت می گیرد.

 

 

 

در این عهد جنگها غالباً جنگ های داخلی است و جنگ با دیوان و سرکوب کردن آنها بزرگ ترین مشکل این عصر بوده است. (بعضی احتمال داده اند که منظور از دیوان، بومیان ??لات ایران بوده اند که با آریایی های مهاجم همواره جنگ و ستیز داشته اند)

 

 

 

در پایان این عهد، ضحاک دشمن پاکی و سمبل بدی به حکومت می نشیند، اما سرانجام پس از هزار سال ??ریدون به یاری کاوه آهنگر و حمایت مردم او را از میان می برد و دوره جدید آغاز می شود.

 

 

 

دوره پهلوانی

 

 

 

دوره پهلوانی یا حماسی از پادشاهی ??ریدون شروع می شود. ایرج، منوچهر، نوذر، گرشاسب به ترتیب به پادشاهی می نشیند. جنگهای میان ایران و توران آغاز می شود.

 

 

 

پادشاهی کیانی مانند: کیقباد، کیکاووس، کیخسرو و سپس لهراست و گشتاسب روی کار می آیند. در این عهد دلاورانی مانند: زال، رستم، گودرز، طوس، بیژن، سهراب و امثال آنان ظهور می کنند.

 

 

 

سیاوش پسر کیکاووس به دست ا??راسیاب کشته می شود و رستم به خونخواهی او به توران زمین می رود و انتقام خون سیاوش را از ا??راسیاب می گیرد. در زمان پادشاهی گشتاسب، زرتشت پیغمبر ایرانیان ظهور می کند و اس??ندیار به دست رستم کشته می شود.

 

 

 

مدتی پس از کشته شدن اس??ندیار، رستم نیز به دست برادر خود، شغاد از بین می رود و سیستان به دست بهمن پسر اس??ندیار با خاک یکسان می گردد، و با مرگ رستم دوره پهلوانی به پایان می رسد.

 

 

 

دوره تاریخی

 

 

 

این دوره با ظهور بهمن آغاز می شود و پس از بهمن، همای و سپس داراب و دارا پسر داراب به پادشاهی می رسند.

 

 

 

در این زمان اسکندر مقدونی به ایران حمله می کند و دارا را که همان داریوش سوم است می کشد و به جای او بر تخت می نشیند.

 

 

 

پس از اسکندر دوره پادشاهی اشکانیان در ابیاتی چند بیان می گردد و سپس ساسانیان روی کار می آیند و آن گاه حمله عرب پیش می آید و با شکست ایرانیان شاهنامه به پایان می رسد.

به اشتراک گذاری این ارسال


لینک به ارسال
به اشتراک گذاری در سایت های دیگر

برای ارسال دیدگاه یک حساب کاربری ایجاد کنید یا وارد حساب خود شوید

برای اینکه بتوانید دیدگاهی ارسال کنید نیاز دارید که کاربر سایت شوید

ایجاد یک حساب کاربری

برای حساب کاربری جدید در سایت ما ثبت نام کنید. عضویت خیلی ساده است !

ثبت نام یک حساب کاربری جدید

ورود به حساب کاربری

دارای حساب کاربری هستید؟ از اینجا وارد شوید

ورود به حساب کاربری

×
×
  • جدید...