رفتن به مطلب
انجمن پی سی دی
sanaff

سمپاشی پشه

پست های پیشنهاد شده

پشه های حقیقی خانواده

 

calicidae

طبقه بندی

 

بیش از 3100 گونه ، 34 جنس و سه زیر خانواده به اسامی Anophelinae - Culicinae,و Toxorhinchitinae (قبلا به آن Megharininae گ??ته می شود ) در این خانواده وجود دارد . جنسهای مهم این خانواده از نظر پزشکی دارای پراکندگی جهانی هستند و شامل Mansonia,Aedes,Culex,Anophels می باشند .

جنسهای Psorophora,Sabetes,Haemagogus مختص دنیای جدید هستند .

 

انتشار

 

پشه ها انتشار جهانی دارند و تنها منطقه عاری از پشه ها ، قطب جنوب است . پشه ها تا ارت??اع 5500 متر بالای سطح دریا و عمق 1250 متر پایین تر از سطح دریا ( در معاون و دره های عمیق ) دیده می شوند . بعضی جنسها مثل سابیتس و هما گوگوس محدود به آمریکای مرکزی و جنوبی هستند و بعضی جنس ها مثل آنو??ل ، کولکس و آإدس پراکندگی جهانی دارند .

 

مر??ولوژی

طول بدن پشه ها بین 3 تا 10 میلی متر بوده ولی اکثر گونه ها 4 تا 6 میلی متر طول دارند ، پشه ها را با دو ص??ت می توان از خانواده های مشابه مثل Chaboridae , Dixidae و Chironomidae متمایز کرد :

1. داشتن یک خرطوم بلند و مشخص و متمایل به جلو .

2. داشتن تعداد زیادی ??لسهای کوتاه و متراکم روی رگبالهای سطح بال و همچنین سینه و شکم . پاها در پشه ها باریک و بلند و با بندهای تقریبا هم ??طر دیده می شوند . سه قسمت سر ، سینه و شکم در پشه هاکاملاً مشخص است .

سر در این حشرات تقریباً کروی و قلبی شکل ، دارای یک ج??ت چشم مرکب درشت ، یک خرطوم بلند ، یک ج??ت ، 16 بندی در نرها و بک ج??ت پالپ پنج بندی هستند .شاخک 15 بندی در ماده ها دارای موهای کوتاه و کم تراکم ولی در نرها پرمانند و دارای موهای بلند متراکم است . غلا?? خرطوم از تغییر شکل لب زیرین بوجود آمده که در ماده ها حاوی یک ج??ت آرواره بالا ، یک ج??ت آرواره پایین و یک هیپو??ارینکس بلند و نوک تیز است . لب بالا به صورت تیغه ایی بلند و نسبتاً پهن در سطح بالایی خرطوم واقع شده که همراه آرواره ها و هیپو??ارینکس کانال غذایی را تشکیل می دهند . کانال بزاقی به صورت مجرای باریکی درون هیپو??ارینکس قرار دارد . در نرها آرواره ها تحلیل ر??ته و یا وجود ندارند بنابراین قادر به گزش و خونخواری نیستند . یک ج??ت غده بزاقی سه شاخه در سینه وجود دارد که حاوی ترکیبات ضد انعقاد و آلرژن هستند .

سینه دارای سه بند است که بند میانی (MesothorX) رشد زیادی داشته و بخش اعظم ق??سه سینه را تشکیل می دهد . در سطح پشتی سینه Scutum رشد زیادی دارد و در عقب آن قطعه کوچک Scutllum دیده می شود که ساده یا سه قسمتی بودن لبه آن در تشخیص پشه های آنو??لینه از کولیسینه اهمیت دارد . بالها نسبتاً بلند و باریک بوده و سطح رگبالها پوشیده از ??لس است . پاها بلند و باریک است و قطربندهای ران با ساق و پنجه تقریباً مشابه است . پنجه ها پنج بندی و در انتها دارای یک ج??ت ناخن ، یک موی ظری?? به نام Empodium در وسط ناخنها و گاهی یک ج??ت بالشتک یا Polvilli هستند .

شکم در پشه ها لوله ای یا استوانه ایی شکل است که در نرها قسمت انتها مجهز به زواید ج??تگیری یا کلاسپر (Clasper) و در ماده ها مجهز به دو سرسی (Cerci) کوتاه است .

%20.png

تخم پشه ها ممکن است مجهز به کیسه های هوایی طر??ی باشند . پشه ها دارای چهار مرحله ی لاروی هستند . لاروها دارای سه قسمت سر ، سینه و شکم مشخص بوده و در آب زندگی می کنند . سر در لاروها گرد تا بیضی و نسبتاً بزرگ ، دارای یک ج??ت شاخک لاروی ساده و یک چشم مرکب لاروی یا مجازی هستند اگر گونه ها در جلوی سر دارای یک ج??ت برس یا ابریشمهای دهانی بزرگ و مشخص هستند که به کمک آنها ذرات معلق در آب را صید می کنند .

سینه تقریباً کروی و یک پارچه و دارای موهای متعدد ساده یا منشعب است و هیچ گونه اندام حرکتی ندارد . شکم دارای 9 بند مشخص و مجهز به موهای ساده یا منشعب و یا تزیینات خاص بوده و در انتهای یک ج??ت سوراخ تن??سی است . این سوراخها ممکن است مستقیماً به روی سطح پشتی بند ما قبل آخر شکم و یا در انتهای لوله ای مشخص و استوانه ای به نام لوله ای تن??سی (Respiratory siphon) قرار داشته باشند . آخرین بند شکم دارای یک قطعه کیتینی سخت به نام زین Saddle و دو ج??ت عضو بلند و پهن و ش??ا?? به نام Gill (آبشش) بوده که وظی??ه آنها تبادل اسمزی و تنظیم ??شار اسمزی مایعات درون بدن لارو است . لارو اکثر گونه ها از اکسیژن آزاد هوا است??اده کرده و در سطح آب قرار می گیرند ولی بعضی گونه ها مثل انواع مانسونیا دارای سی??ون کیتینی و اره ایی شکل بوده که آن را درون ساقه ی گیاهان آبزی ??رو کرده و از اکسیژن موجود در ساقه گیاهان است??اده می کنند . ش??یره دارای بدنی خمیده بوده که از دو قسمت سر – سینه (Cephalothorax) پهن و شکم خمیده و باریک تشکیل شده است . اندام تن??سی ش??یره به صورت دو لوله نسبتاً کوتاه و قی??ی شکل به نام شیپور تن??سی (Respiratory Trumpt) دیده می شود .

دو زیر خانواده آنو??لینه و کولیسینه به خصوص جنس های آنو??ل و کولکس در مراحل مختل?? زندگی دارای مشخصات خاص و قابل تشخیص از یکدیگر هستند .

 

بیولوژی پشه های حقیقی

 

پشه ها حشراتی با دگردیسی کامل و دارای چهار مرحله لاروی هستند . تخم ، لارو و ش??یره آنها آبزی ولی بالغ آنها خشکی زی می باشند . لاروها هیچ شباهتی با حشره بالغ چه از نظر مر??ولوژی و چه از نظر بیولوژی و نحوه ی تغذیه ندارند . محل های تخم ریزی و رشد لارو پشه ها ، آّبهای راکد و یا آبهای با جریان بسیار کند است که به آن لانه لاروی (Breeding place) گ??ته می شود . لانه های لاروی پشه ها بسیار متنوع و شامل آبهای بسیار کم مثل آب جمع شده در شکا?? تنه درختان یا جای پای حیوانات و حتی آب جمع شده در پشت کولرها ، تا آبهای با حجم بسیار زیاد مثل برکه ها و استخرهای طبیعی و مصنوعی می باشد ، هم چنین بعضی از پشه ها آبهای شیرین و بعضی شور ، تعدادی آبهای نسبتاً تمیز و بعضی حتی آبهای خیلی کثی?? مثل ??اضلابها و بالاخره آبهای بدون گیاه و یا با پوشش گیاهی را ترجیح می دهند . شناخت لانه های لاروی انتخابی توسط هر گونه و درک بیولوژی آن تأثیر بسزایی در اتخاذ استراتژی مناسب جهت برنامه های کنترل پشه ها و نهایتا بیماری های منتقله توسط پشه ها دارد .

از نظر تغذیه ایی لاروها غالباً ***** ??یدینگ (****** Feeding) هستند و ذرات معلق و پلانگتونهای موجود در آب را با ابریشمهای دهانی خود صید و اصطلاحاً ***** می کنند .

ش??یره ها تغذیه نمی کنند و به حالت خمیده و کم تحرک در سطح آب قرار دارند . ولی در صورت تحریک شدن با حرکات سریع خود به زیر آب ر??ته و بعد از مدت کوتاهی به سطح آب باز می گردند .طول هر مرحله از زندگی پشه ها در شرایط مناسب به شکل جدول زیر خلاصه شده است .

دوره تخم گذاری تغذیه و نمو لارو ش??یرگی طول عمر و تولید مثل

مرحله تخم لارو1 لارو2 لارو3 لارو4 پوپ پشه بالغ

مدت به روز 1-3 1-2 2-3 1-3 2-3 1-3 چندین روز تا چند ماه

 

پس از خروج حشره بالغ از ش??یره ، ج??تگیری طی مراسم خاص هر گونه صورت می گیرد که به آن رقص عروسی یا Swarig گ??ته می شود . در بیشتر پشه ها این عمل در حال پرواز و نزدیک به محل لانه لاروی ، در اواخر روز و هنگام غروب صورت می گیرد . عمل ج??تگیری ??قط یک بار در طول زندگی پشه انجام گر??ته و حشره ماده پس از آن ذخیره اسپرم خود تا پایان عمر است??اده می کنند . طول عمر پشه های نر کوتاه بوده و ??قط چند روز پس از ج??تگیری زنده می مانند ولی ماده ها تا چندین ه??ته تا چند ماه بسته به گونه پشه و شرایط محیطی زنده خواهند بود .پشه های ماده در آخر ??صل و با سرد شدن هوا چند نوبت خونخواری کرده و ذخیره چربی بدنشان (Fat body) ا??زایش پیدا می کند . ، سپس در محل های مناسب و مح??وظ مستقر و وارد مرحله زمستانگذارانی یا خواب زمستانی یا هیبرناسیون یا استیواسیون (Aestivation) گ??ته می شود . عوامل متعددی از جمله بوی بدن ،CO2 ، اسید لاکتیک متصاعد شده از بدن ، رنگ و بالاخره حرارت بدن در جلب پشه ها به میزان دخالت دارند که در این بین نقش حس بویایی و شاخک های حشره از سایر عوامل و حواس مهم تر است . عده ایی از پشه ها تمایل زیادی به خونخواری از انسان دارند که به آنها پشه های انساندوست یا Anthropophilic و به سایر پشه ها که تمایل بیشتری به خونخواری از حیوانات دارند ، حیوان دوست یا زئو??یل Zoophilie گ??ته می شود . هم چنین پشه ها بر اساس محل های خونخواری و محلهای استراحت و هضم خون به سه گروه تقسیم می شوند :

1. پشه های اهلی Domestie : این گروه از پشه ها خونخواری خود را در داخل اماکن سرپوشیده و استراحت و هضم خون خورده شده را نیز در همان محل ها انجام می دهند ، بنابراین پشه های اهلی اصطلاحاً درون خوار (Endophagous) و درون زی (Endiphilic) هستند .

2. پشه های نیمه اهلی Sub domestie : این گروه خونخواری خود را ??قط در اماکن انسانی و سرپوشیده انجام داده ولی برای هضم خون و استراحت به خارج از اماکن می روند و اصطلاحاً درون خوار ولی برون زی (Exophilic) هستند .

3. پشه های وحشی wind : این گروه به ندرت چه برای خونخواری و چه برای استراحت و هضم خون وارد اماکن می شوند و اصطلاحاً برون خوار (Exophagous) و برون زی هستند.

نقش پشه های گروه اول در انتقال بیماریهای انسانی مهم تر از دو گروه دیگر است ولی مبارزه با آنها از طریق
سمپاشی ابقایی
عملی تر و ساده تر می باشد .گروه دوم به خصوص پس از عملیات سمپاشی به دلیل تماس کمتر با سطوح
سمپاشی
شده داخل اماکن ، اهمیت بیشتری از نظر انتقال پیدا می کنند . گروه سوم در ح??ظ سیکل روستایی بیماریهایی مثل تب زرد و مالاریا حایز اهمیت هستند . برای کنترل پشه های نیمه اهلی و وحشی ،
سمپاشی
لانه های لاروی با سموم لاروکش مؤثرتر از سایر روشهای سمپاشی است . ولی پشه های اهلی با سمپاشی ابقایی به خوبی کنترل می شوند .

پشه های ماده در شرایط کاملاً مناسب حرارتی و رطوبتی ( دمای حدود 25 درجه و رطوبت نسبی 70%) ظر?? دو تا سه روز خون خورده شده را هضم و بدنشان پر از تخم می شود . از زمان خونخواری تا زمان هضم کامل خون آمادگی برای تخم گذاری ، دوره رشد تخمکها نام دارد و چون این دوره با هضم خون توأم است آن را دوره گونوترو??یک (Gonothrophic cycle) می نامند . در ابتدای دوره گونوترو??یک شکم پشه های خون خورده (Blood fed) متورم و قرمز رنگ است ، سپس به تدریج شکم از قسمت انتهایی س??ید می شود که به پشه در این مرحله نیمه باردار (Semi gravid) گ??ته می شود .در نهایت شکم کاملاً س??ید می گردد که در این مرحله به پشه ،Gravid گ??ته می شود . عمل خونخواری و تخمک گذاری پشه ها اغلب در شب و همیشه روی آب ، یا در حین پرواز و یا در نزدیک سطح آب انجام می شود .

عمل تخمک گذاری ممکن است به صورت تکی و به حالت صورت موازی با سطح آب صورت گیرد ، در این صورت تخمها ممکن است مجهز به اتاقچه ها یا کیسه های هوایی طر??ی(Float) شوند ، مثل پشه های آنو??ل و یا ممکن است بدون کیسه هوایی باشند ، مثل تخم پشه های آإدس ، در عده ای از پشه ها نیز تخمک گذاری به صورت دسته جمعی ، چسببیده به هم و به حالت عمودی به شکل یک ذورق (Raft) در سطح آب انجام می شود ، مانند پشه های کولکس ، تخمها عموماً بیضی یا استوانه ای و س??ید رنگ بوده و پس از یک الی دو ساعت در مجاورت هوا تیره می شوند . اغلب پشه ها در طول عمر خود چهار الی پنج بار تخم ریزی کرده و در هر نوبت 100 الی 300 تخم و به طور متوسط 1000 تخم می گذارند .

 

اهمیت پزشکی

 

پشه ها با پراکندگی وسیع و حضور خود در اماکن انسانی از طریق گزش و تزریق بزاق به بدن باعث ایجاد آزار و مزاحمتهای ??راوان برای انسان می شوند که به صورت خارش ، تورم ، التهاب موضعی و تحریکات پوستی که در ا??راد حساس و در صورت تعداد گزش زیاد می تواند موجب عوارض عمومی و حتی درماتیت شود ، بروز می کند . مسأله مهم تر در مورد پشه ها بیماریهای متنوع و مهمی است که منتقل می کنند . به طور کلی پشه ها ناقل سه گروه از عوامل پاتوژن به انسان هستند :

1- پلاسمودیوها Plasmodium : پلاسمودیومها تک یاخته هایی از گروه اسپوروزوا (Sporozoa) و دارای سیکل جنسی هستند که در تعداد زیادی از پستانداران و پرندگان یا??ت شده و در آنها ایجاد بیماری مالاریا می کنند . میزبان نهایی پلاسمادیوم پشه ها هستند . سیکل جنسی انگل در بدن پشه ها سپری می شود و مهره داران به عنوان میزبان واسط ، پذیرای ??رم غیرجنسی انگل می باشند . بیش از یک صد نوع پلاسمودیوم وجود دارد که ??قط چهار نوع آن به اسامی P.falciparum عامل مالاریای سه – یک بدخیم ، P.vivax عامل مالاریای سه – یک خوش خیم ، P.malarie عامل مالاریای چهار – یک خوش خیم و P.ovale عامل نوعی مالاریای سه – یک خوش خیم در آ??ریقا انواع انسانی هستند و باعث ایجاد بیماری مالاریا در انسان می شوند . سه گونه ی اول پراکندگی جهانی دارد و در ایران نیز یا??ت می شوند . ولی نوع چهارم محدود به مناطقی از آ??ریقاست . بیش از نیمی از مردم جهان در مناطق مالاریاخیز زندگی می کنند و هنوز نیز هر ساله ??قط در آ??ریقا یک میلیون ن??ر از ا??راد (اکثراً) زیر چهارده سال )در اثر این بیماری تل?? می شوند . پلاسمودیوم های انسانی ??قط توسط بعضی انواع پشه های آنو??ل منتقل می شوند . برای مثال در ایران از 19 گونه آنو??ل موجود ??قط 7 گونه آنها ناقل هستند .

مکانیزم انتقال بدین شکل است که پشه های آنو??ل هنگام خونخواری ، سلولهای اولیه جنسی یا گامتوسیتها (Gametocytes) را که در خون محیطی ??رد بیمار در گردش هستند ، برداشت می کند . این گامتوسیتها در معده پشه تبدیل به گامتهای نر و ماده ( پس از تقسیم و کاهش کروموزومی ) شده و عمل لقاح در معده انجام و سلول تخم (Zygot) تشکیل می شود . زیگوت بعد از تشکیل در یک سمت باریک و تیز شده که به آن (Ookinet) می گویند . این سلول از سلول های دیواره معده عبور و در زیر غشای پایه شروع به تقسیم کرده و تبدیل به ا??ا??سیست (Oocyst) می شود که حاوی تعداد بسیار زیادی سلولهای سوزنی شکل و باریک اسپوروزوئیت (Sprozoit) است نهایتاً ا??????ا??سیست ( که در این مرحله به آن اسپوروسیست نیز می گویند ) پاره شده و اسپوروزوئیتها خود را به غدد بزاقی می رسانند . در این حالت پشه آلوده کننده است . به سیکل تکثیر جنسی انگل در بدن پشه اسپوروپوگونی (Sprogony) گ??ته می شود . در خونخواری بعدی پشه آلوده تعداد زیادی اسپوروزوئیت را همراه بزاق به بدن انسان تزریق و باعث بیماری ??رد می شود .

2- ??یلرها (Filaria) : ??یلرها خانواده ای از کرمهای گرد یا نماتدها هستند که تماماً توسط بندپایان منتقل می شوند . پشه ها ناقل سه نوع ??یلر انسانی هستند .

Wuchereria bancrofti : مهمترین نوع ??یلر منتقله توسط پشه هاست و پراکندگی وسیعی در سرتاسر مناطق حاره و بعضی مناطق نیمه حاره از جمله آمریکای جنوبی و مرکزی ، آ??ریقا ، شرق آسیا ، مناطق شرق اقیانوس آرام ، اطرا?? دریای مدیترانه و استرالیا دارد . این انگل موجب بیماری ال??انتیازیس (Elephantiasis) در انسان می شود . این بیماری مختص مناطق شهری است . غربی ترین مرز انتشار این بیماری در آسیا ، بخش کمی از شرق پاکستان است و بعد از آن دیگر دیده نمی شود .

Brugia malayi : بیشتر در مناطق روستایی و بخشهایی از آسیا شامل جنوب هند ، مالزی ، اندونزی ، تایلند ، هندوچین ، چین ، گینه جدید ، ??یلیپین و جزایر پلی نزیا وجود دارد . مخزن این گونه علاوه بر انسان ، میمونها ، گربه و مورچه خوار هستند .

Brugia timori : این گونه پراکندگی بسار محدودی دارد و منحصر به جزایر تیمور در جنوب اندونزی است و در حیوانات دیده نمی شود .

*****های ??وق در مناطق مختل?? توسط انواعی از پشه های آنو??ل ، کولکس ، مانسونیا و ا??ا??دس منتقل می شوند . در آمریکا بعضی انواع پشه های هماگوگوس و سابیتس نیز ناقل هستند . مکانیزم انتقال *****ها مشابه و بدین صورت است که میکرو??یلرهای غلا??دار موجود در خون ??رد بیمار همراه خون وارد بدن پشه شده ، در محوطه سینه دوبار پوست اندازی کرده و تبدیل به لاروهای سن

 

می شوند . این لاروها خود را به خرطوم پشه رسانده و در هنگام خونخواری بعدی از طریق خرطوم خارج و از محل گزش وارد بدن ??رد می شوند .

- آربوویروسها Arthropods Born Viruses : آربوویروسها ، گروهی از ویروسها هستند که همگی توسط بندپایان منتقل می شوند . تاکنون بیش از صد نوع ویروس که از طریق پشه ها به انسان منتقل می شوند ، شناسایی شده اند که از این تعداد حدود نوع آنها باعث ناراحتی های شدید و حتی کشنده می شوند . از این میان می توان به بیماریهای مثل تب زرد یا Yellow fever nyong Fever ، Onyong ، Chikungunya Fever ، West nile Fever ، Gongo crime Fever ، آنس??الیتهای ونزوئلایی و سنت لوئیز در آمریکا و آنس??الیت ژاپنی اشاره نمود .

از بیماریهای ??وق ??قط تب وست نایل (نیل غربی ) در ایران وجود دارد که توسط پشه های کولکس منتقل می شود . سیکل زندگی ویروسها در بدن پشه ناقل بدین شکل است که ویروسها در حین تغذیه همراه با خون وارد معده پشه شده و در سلول های پوششی (Epithelial) معده شروع به تکثیر می کنند ، پس از آن وارد ح??ره عمومی بدن و سلولهای با??تهای مختل?? مثل سلولهای سیستم عصبی و غدد بزاقی می شوند و در آنجا به تکثیر خود ادامه می دهند . بعضی از ویروسها قادرند تخمدانهای پشه را مورد تهاجم قرار داده و در آنجا نیز تکثیر پیدا کنند .در این صورت تخمهای حشره ، نوزادان و نهایتاً پشه های نسل بعد را آلوده می کنند ( انتقال عمودی ) این نحوه انتقال از نظر انتشار ، ح??ظ بیماری و شناخت اپیدمیولوژی آن اهمیت بسیاری دارد .

 

روشهای مبارزه و کنترل پشه ها

 

روشهای مهم مبارزه با پشه ها عبارتند از : مبارزه و محا??ظت ??ردی ، روشهای ??یزیکی و مکانیکی مبتنی بر اصول مهندسی محیط زیست یا روشهای محیطی ، مبارزه شیمیایی

(سمپاشی) مبارزه بیولوژیکی و مبارزه ژنتیکی .

 

1- مبارزه و محا??ظت ??ردی : یکی از ساده ترین و مؤثرترین روش کنترل پشه ها و بیماریهای منتقله توسط آنها ایجاد محا??ظت ??ردی در مقابل گزش پشه هاست . این عمل از طریق نصب توری برای در و پنجره ها ، هواکشها و کانالها ، است??اده از پشه بند در مناطق آلوده ، هنگام خواب در هوای آزاد و است??اده از ترکیبات دور کننده مثل Dimethyl phatalate ، Dethyl Tolumide بخصوص در طول شب و هنگام خواب و استراحت انجام می گیرد . همچنین سمپاشی با است??اده از
حشره کش
های پیرتیروئیدی و
حشره کش
هایی با خاصیت تدخینی بالا مثل D.D.V.P (دیکلرو??وس ) که دارای خاصیت تاثیر ??وری (knock Down) هستند به صورت اسپری و بمبهای آئروسل روشی م??ید ولی هزینه بر در منازل و محلهای کوچک است که انسان را برای مدت کوتاهی از گزش پشه ها مح??وظ می دارد .

2- روشهای ??یزیکی و مکانیکی یا روشهای محیطی : هد?? این روشها محدود کردن و از بین بردن لانه های لاروی و یا تغییر شکل آنهاست به طوری که برای رشد لارو مناسب نباشد . اقدامات مهم جهت دستیابی به این اهدا?? عبارتند از : زهکشی ، خشک کردن باتلاقها ، پر کردن چاله ها و گودالهای آبهای راکد و هرز آبهای سطحی و گاهی نیز جریان دادن به آبهای راکد و از بین بردن پوشش گیاهی درون آبهای راکد که برای گونه های خاصی مناسب است ( البته اقدام اخیر ممکن است چنین آبهایی را برای گونه های دیگری مناسب سازد که چنانچه این گونه ها ناقل باشند، اقدام م??یدی نخواهد بود ) روشهای ??وق در دراز مدت بسیار م??ید ، با ثبات و دایمی هستند ولی در عین حال روشهایی پر هزینه بوده و انجام آنها در توان سازمانهای دولتی و با بودجه های بالا است .

3- مبارزه شیمیایی(
سمپاشی
) :این روش می تواند علیه لارو و یا بالغ انجام گیرد . برای سمپاشی لارو از سموم لاروکش (Larvicide) مثل سبز پاریس (Green Paris) که از قدیمی ترین سموم لاروکش با کاربرد وسیع است ، همچنین از سموم عالی مصنوعی مثل Temephos یا ابیت ( Abate) که ممکن است به صورت گرانول ، پودر و امولسیون تهیه و مصر?? شوند است??اده می گردد . از دیگر مواد لاروکش روغنها هستند که ممکن است طبیعی مثل گازوئیل و ن??ت س??ید و یا مصنوعی و تجاری مثل Maraliol Hs , Flit MLO باشند . روغنها هم از طریق ??یزیکی ( با مسدود کردن سوراخهای تن??سی باعث خ??گی لاروها می شوند ) و هم از طریق جذب شدن باعث مسمومیت و مرگ لاروها می شوند .

برای
سمپاشی
حشره بالغ از سموم شیمیایی آلی و بادوام و به روش ابقایی (Residual sprying) است??اده می شود . برای این منظور از سموم متعددی مثل DDT به میزان 2gr/m2 ، گامکسان 0/4gr/m2 ، بایگون 2gr/m2 و مالاتیون و ??نیتون به میزان 1/5gr/m2 است??اده می شود . در این حال باید تمام سطوح داخلی ساختمان ها در سطح وسیع در مناطق تحت کنترل سمپاشی شده و در سال بسته به میزان دوام سم ، 2 تا چهار نوبت تکرار شود . مبارزه شیمیایی سریع ترین راه کنترل پشه ها بخصوص در زمان اپیدمی بیماریهای منتقله می باشد .

4- مبارزه بیولوژیک :

م??هوم مبارزه بیولوژیک است??اده از عوامل بیماریزا و دشمنان طبیعی یک موجود به منظور از بین بردن و کنترل جمعیت آن است . مبارزه بیولوژیک با توجه به این که آلودگی محیط زیست را به همراه ندارد و نسبتاً کم هزینه است و از طر?? دیگر معمولاً در محیط تثبیت می شود ، سالهاست نظر متخصصین حشره شناسی و علوم زیستی را به خود جلب نموده است . از عوامل مهم و م??ید کنترل بیولوژیک پشه ها که غالباً در مرحله لاروی مؤثر هستند می توان به ماهیهای لاروخوار گامبوزیا (Gambozia) که در آبهای کم عمق رهاسازی می شوند و همچنین به باکتریهایی مثل Basillus torengiensis سروتایپ14 که کاربرد وسیعی در بسیاری از مناطق دنیا پیدا کرده و دارای اسپورهای حاوی کریستال سمی و کشنده برای لارو پشه هاست اشاره کرد . این باکتریها به شکل انبوه تولید و به همراه مواد بی اثر و یا غلظت مشخص درون لانه های لاروی ریخته می شوند . لاروها در اثر خوردن اسپورهای سمی مسموم و از بین می روند . علاوه بر این ها بعضی از قارچها مثل Coelomomyces و Culicinomyces و تعدادی از نماتدها مثل Romanomermis ,culicivorax و حتی تک یاخته ها و ویروسهای بیماری زا برای حشرات شناسایی و بطور محدود است??اده شده اند ولی کاربرد چندانی پیدا نکرده اند . عوامل بیولوژیک مذکور برخلا?? سموم شیمیایی هیچ تاثیری روی انسان ، حیوانات و گیاهان آبزی ندارند .

5- مبارزه ژنتیکی : اساس این مبارزه که بیشتر روی حشرات ناقل مختل?? در بهداشت مو??قیت آمیز بوده ،کنترل مگسهای مولد میاز است??اده زیادی شده است . ایجاد ناسازگاری سیتوپلاسمی و تبدیل پشه های ناقل به غیر ناقل از طریق وارد کردن ژن های ناسازگار به آنها و رهاسازی این پشه ها در طبیعت به منظور جایگزین کردن جمعیت غیر ناقل با ناقل از دیگر روشهای مبارزه ژنتیکی هستند .

پشه
خاکیها

SandFiles

خانواده پسیکو دیده

 

پشه خاکیها حشراتی بسیار کوچک و ظری?? و در عین حال از نظر بهداشتی بسیار حائز اهمیت می باشند . این حشرات ناقل چندین بیماری مهم در متاطق مختل?? جهان از جمله ایران هستند ، خانواده پسیکو دیده دارای دو زیرخانواده بزرگ به اسامی Pschodinae وPhelbotominae است که زیرخانواده اول خونخوار نبوده و اهمیت پزشکی ندارند ولی انواع زیرخانواده ??لبوتومینه دارای انواع خوانخوار و ناقل بیماری هستند . این زیر خانواده شامل 600 گونه در پنج جنس است که عملاً ??قط انواع سه جنس Lutscmyia,Phlebotomus و Sergentomyia حایز اهمیت هستند . گونه های جنس اول (??لبوتوموس) ناقل انواع لیشمانیا (Lishmania) در دنیای قدیم و گونه های جنس لوتزومیا ناقل بیماریهای انسانی در دنیای جدید بوده و مختص قاره آمریکا می باشند . گونه های جنس سرژانتومیا قدرت انتقال بیماریهای انسانی را ندارند و در دنیای جدید نیز دیده نمی شوند . انواع سرژانتومیا بعضی از انگلهای لیشمانیا را به خزندگان منتقل می کنند که به آن لیشمانیوز مارمولک (Lizard leishmaniiasis) می گویند .

 

مر??ولوژی پشه خاکیها

 

حشرات زیر خانواده ??لبوتومینه که به آنها پشه خاکی گ??ته می شود دارای جثه ای کوچک به طول 1.5 تا 4 میلی متر و بدون پرمو هستند . چشمهای مرکب درشت و پاهای نسبتا بلندی دارند . شاخکهای بلند و با یندهای کوتاه دارند که در نر و ماده به یک شکل هستند . قطعات دهانی به صورت یک خرطوم کوتاه ، پهن و نامشخص بوده که طول آن کاملا از پالپ و شاخکها کمتر است . قطعات دهانی از یک لب بالا ، یک ج??ت آرواره بالا ، یک ج??ت آرواره پایین ، یک لب زیرین و یک هیپو??ارنکس تشکیل شده است در سطح سر نقوش و طرح هایی وجود دارد که ??رم و تزیینات درونی آنها مت??اوت است و در تشخیص انواع پشه خاکیها کمک می کند . به این صورت که در سطح بالای ??ارینکس اندام یا طرح کوزه مانندی وجود دارد که شکل و تزیینات درونی آن در هر گونه اختصاصی است و به آن طرح حلق یا Pharynx Armature گ??ته می شود . در منطقه بالای ح??ره دهانی و قسمت سیباریوم طرح و دندانه هایی وجود دراد که در پشه خاکیهای جنس سرژانتومیا رشد کامل و مشخص می یابد . اغلب دندانه های سیباریوم واضح است ولی در پشه خاکیهای جنس ??لبوتوموس این طرح و دندانه های سیباریوم تحلیل ر??ته و نامشخص است . به این طرح بالای ح??ره های دهانی Boccal Armature گ??ته می شود .

در پشه خاکیها به راحتی دوبالان بسیار کوچک غیرخونخوار و شبیه ??لبوتوموسها قابل تشخیص است . بدین صورت که که بال نسبتاً باریک و نوک تیز و پوشیده از مو بوده و در حالت استراحت با زاویه ای بین 45 تا 60 درجه نسبت به بدن قرار می گیرد .

رگبندی بالها نیز ??رم خاصی دارد بدین شکل که اولا ??اقد سلول بسته هستند و ثانیا رگبال طولی دوم بال دو منشعب می گردد . سطح بال و سینه نیز پوشیده از موهای بلند است .

 

بیولوژی پشه خاکیها

 

حشراتی با دگردیسی کامل هستند . ماده ها تخمگذار بوده و عمل تخمگذاری به صورت تک تک انجام می گیرد و بین 15 الی 400 تخم در هر نوبت گذارده می شود . تخمها معمولاً در خاکهای با رطوبت بالا ، در محل لانه میزبان و شکا??ها ، زیرخاک و برگهای در حال پوسیدن ، در خاک ک?? طویله ها و اصطبل ها و کلاً در محل هایی که مواد عالی مورد نیاز لارو وجود داشته باشد ، قرار داده می شوند . تخمها بیضی و کشیده به طول 0.3از 0.4 میلی متر و با نقوش سطحی شبیه به سنگ??رش هستند و در شرایط مناسب پس از 6 الی 17 روز باز می شوند . لاروها کرمی شکل با سر بزرگ سیاه رنگ و مشخص با آرواره های قوی بوده و در انتها دارای چهار ابریشم بلند معرو?? به ابریشم دمی هستند . لارو پشه خاکیها شباهت زیادی با لارو کک ها دارد ، با این ت??اوت که لارو کک ها ??اقد ابریشم های دمی هستند . در سطح بدن لارو پشه خاکی ابریشم های کوتاه و ضخیم با انتهای برجسته و معرو?? به موهای چوب کبریتی (Match stick hairs) مشاهده می شود . چهار مرحله لاروی وجود دارد . طول لاروهای سن آخر گاهی تا 6 میلی متر نیز می رسد . دوره لاروی بین 3 تا 8 ه??ته است که در شرایط نامناسب طولانی می شود .

لاروها دارای قطعات دهانی ساینده بوده و از مواد آلی غیر زنده موجود در محل مثل گیاهان پوسیده ، مد??وع و اجساد حیوانات و گاهی از قارچها تغذیه می کنند . ش??یره کمی خمیده و در انتها پوسته لاروی با چهار ابریشم دمی را بهمراه دارد . ش??یره ها در محل زندگی لاروی تشکیل شده و دوره ش??یرگی یک الی دوه??ته طول می کشد . در مناطق سردسیر ، زمستانگذرانی پشه خاکیها به حالت لاروسن چهارم صورت می گیرد .

در مرحله بلوغ ??قط حشرات ماده خونخوار هستند و حشرات نر از مواد قندی و شیره گیاهان تغذیه میکنند . پشه خاکیها به دلیل داشتن خرطوم ضعی?? و قدرت کم خونخواری معمولاً قسمتهای نازک تر پوست مثل صورت ، پشت دستها ، روی پاها و حاشیه زخمها را جهت خونخواری انتخاب می کنند ، همچنین ترجیح در انتخاب نوع میزبان ، در گونه های مختل?? مت??اوت است . بعضی انواع از خزندگانی مثل مارمولک و سمندر تغذیه می کنند . بسیاری از گونه ها از جوندگان و خرگوشها تغذیه کرده و برخی از حیوانات بزرگتر و پرندگان تغذیه می کنند که تمام گونه های حیوان دوست (Zoophilic) هستند ولی بعضی خون انسان را ترجیح می دهند و انسان دوست (Anthropophilic) هستند . از انواع حیوان دوست می توان به گونه هایی مثل Phle,argentipes و بیشتر انواع سرژانتومیا و از انواع انسان دوست به گونه هایی مثل Ph.papatasi و Phle.sergenti اشاره کرد . با این حال بیشتر گونه ها در صورت عدم دسترسی به میزبان مناسب ، قادر به خونخواری از انسان نیز هستند . حشرات بالغ پرواز کننده های ضعی??ی بوده و اغلب پروازهای کوتاه و منقطع دارند ، به همین دلیل گزش آنها در طبقات بالای ساختمان به ندرت دیده می شود به همین دلیل گزش آنها در طبقات بالای ساختمان به ندرت دیده می شود . بالها در حال استراحت زاویه ای بین 45 تا 60 درجه با بدن تشکیل می دهد . بیشترین جمعیت پشه خاکیها را در مناطق سردسیر در ??صل تابستان و در مناطق گرمسیر در بهار و پاییز مشاهده می کنیم .

 

اهمیت پزشکی

 

ال??- اثرات گزش : پشه خاکیها علی رغم جثه کوچک خود ، دارای بزاق سمی و حساسیت زا هستند و گزش آنها ایجاد خارشهای شدید به خصوص در ا??راد حساس می کند . معمولا اولین تماس ها با گزش پشه خاکی ، عوارض ناچیزی به همراه دارد ولی پس از مدت کوتاهی عوارض آلرژیک بروز کرده و در محل گزش پاپولهایی ایجاد می شود که یک تا دو ه??ته باقی می مانند . بیشتر پشه خاکیها جهت تکمیل خونخواری بیش از یک نقطه را مورد گزش قرار می دهند و اغلب دو یا چند گزش نزدیک هم دیده می شود .

ب- انتقال بیماریها : مهمترین بیماریهای منتقله توسط پشه خاکیها ، انواع لیشمانیوز است . این بیماریها که توسط انگلهای تک یاخته تاژکدار از خانواده Typanosomatidae و جنسLeishmania ایجاد می شوند ، دارای انواع بسیار متعددی هستند که تشکیل کمپلکس هایی را در نقاط مختل?? جهان داده و بیماریهایی با مشخصات بالینی مختل?? ایجاد می کنند . سه نوع لیشمانیوز به طور عمده وجود دارد :

1- لیشمانیوز پوستی که در ایران شناخته شده و دارای دو ??رم است :

ال?? : سالک روستایی یا سالک مرطوب که عامل آن L.tropica ، ناقل اصلی آن Ph.sergenti و مخزن آن انسان و سگ های آلوده می باشند . لیشمانیوز پوستی در آ??ریقا توسط L.acthiopica و در آمریکا توسط L.mexicana ایجاد می شود .

2- لیشمانیوز پوستی مخاطی یا اسپوندیا (Espundia) که توسط L.braziliensis و L.amazonensis ایجاد و به وسیله پشه خاکیهای جنس Lotzomiya منتقل می شوند . این انگلها در دنیای قدیم دیده نمی شوند .

3- لیشمانیوز احشایی یا درونی یا Kala Azar (Visceral leishmanios) که توسط انگلهای L.donovani ایجاد می شود و دارای زیرگونه های مختل??ی می باشد و توسط پشه خاکیهای مختل?? مثل Ph.major در ایران منتقل می شود .

بیماریهای بعدی بیماریهای باکتریال به نام کاریون (carion's disease) یا تب اورویا (Oroya Fever) و یا Bartonellosis است . عامل این بیماری باکتری بسیار کوچک بنام Bartonella hasilliformis است که نخستین بار در کشورهای کلمبیا ،پرو ، شیلی ،اکوادور و بولیوی گزارش گردید . در سال 1983 بیماری به شکل اپیدمیک در کلمبیا ظر?? 9 ماه 200000 ن??ر را مبتلا و باعث مرگ 1800ن??ر شد . این بیماری مختص آمریکای مرکزی و جنوبی است و توسط چندین گونه از پشه خاکیهای جنس لوتزومیا منتقل می شود .

سومین گروه عوامل بیماریزا ویروسها می باشند که یک نوع آنها توسط پشه خاکیها منتقل شده و بیماری به نام تب پشه خاکی (Sand Fly Fever) یا تب سه روزه و یا بواسطه ناقل اصلی آن یعنی Ph.papatasi تب پاپاتاسی ایجاد می کند . این بیماری شدت وحدت نسبتاً کم و علایمی شبیه آن??ولانزا دارد. بدین صورت که تب به طور ناگهانی شروع شده و بیمار متعاقب آن دچار سردرد، چشم درد ، خشکی گردن و پشت دردهای رماتیسمی می شود . کاهش گلبولهای س??ید خون (Leucopenia) نیز معمولاً دیده می شود.

این بیماری در اروپا ، آسیا ، آمریکای جنوبی و آ??ریقا شامل کشورهای حوزه دریای مدیترانه ، روسیه ، ایران ، پاکستان ، هند ، پاناما ، برزیل ، ترینیداد ، مناطق گرمسیری آ??ریقا و در مناطقی که Ph.papatasi وجود ندارد نیز دیده می شود ولی ناقل اصلی آن در مناطق آندمیک همین پشه خاکی است . بیماری تب پشه خاکی در اکثر مناطقی که سالک روستایی دیده می شود، وجود دارد . این بیماری دارای انتقال عمودی است که در ح??ظ بیماری و انتقال مجدد آن در ??صل جدید بسیار حائز اهمیت است .

%20%20%203.jpg

روشهای مبارزه و سمپاشی پشه خاکی ها

 

پشه خاکیها همانگونه که ذکر شد قدرت و ارت??اع پرواز کمی دارند و ا??رادی که در محل های بلند ساختمان ها ساکن می شوند اغلب از گزش آنها در امان هستند . مبارزه با پشه خاکیها در اماکن و اطرا?? ساختمانها به راحتی با
سمپاشی
توسط سمومی مثل پرمترین ، BHC و بایگون قابل اجراست . روش
در قسمت سمپاشی پشه های حقیقی توضیح داده شد. به دلیل طولانی بودن سیکل تخم تا تخم و حساس بودن پشه خاکیها نسبت به اکثر سموم غالباً یک نوبت سمپاشی در سال جمعیت آنهارا به خوبی کنترل کرده و در این ??اصله قادر به تجدید جمعیت خود نیستند . است??اده از توریها و پشه بندهایی با سوراخهای ریز برای در و پنجره و هنگام استراحت م??ید خواهد بود . در مناطقی که ا??راد ناچار به حضور در ??ضای باز در هنگام غروب و یا در طول شب هستند ، می توان از پمادهای دور کننده (Repellents|) حاوی ترکیبات دی اتیل تولوآمید و یا دی متیل ??تالات در قسمتهای برهنه پوست و از لباسهای مناسب و پوشیده است??اده کرد .منبع:

 

 

  • Like 1

به اشتراک گذاری این ارسال


لینک به ارسال
به اشتراک گذاری در سایت های دیگر

برای ارسال دیدگاه یک حساب کاربری ایجاد کنید یا وارد حساب خود شوید

برای اینکه بتوانید دیدگاهی ارسال کنید نیاز دارید که کاربر سایت شوید

ایجاد یک حساب کاربری

برای حساب کاربری جدید در سایت ما ثبت نام کنید. عضویت خیلی ساده است !

ثبت نام یک حساب کاربری جدید

ورود به حساب کاربری

دارای حساب کاربری هستید؟ از اینجا وارد شوید

ورود به حساب کاربری

×
×
  • جدید...